De collectie van het voormalige Frederik van Eeden-Genootschap, ondergebracht in het Allard Pierson van de Universiteit van Amsterdam, bevat materiaal van en over Frederik van Eeden in de ruimste zin van het woord. De collectie bestrijkt alle terreinen waarop hij actief geweest is en biedt op elk daarvan overvloedig bronnen- en documentatiemateriaal.
Van de collectie wordt dan ook dankbaar gebruik gemaakt door onderzoekers en andere belangstellenden. Jan Fontijn, auteur van Van Eedens biografie, was jarenlang een geregelde bezoeker. Hij vertelde daarover in het boek Bijzondere Collecties. Naar een nieuwe bibliotheek (Amsterdam 2007): ‘Tien jaar lang ging ik elke dag naar de onderzoekszaal van de Bijzondere Collecties. Het werd een verslaving. Het is fantastisch om een brief van Van Eeden in handen te houden over essentiële momenten in zijn leven. Om een bloem te vinden die hij ooit tussen de bladzijden heeft gelegd, of om te zien dat het handschrift onzeker wordt wanneer hij geëmotioneerd raakt.’
Behalve voor kennis over het leven en werk van Frederik van Eeden is de collectie ook van belang voor de biografieën van de talrijke personen met wie hij in contact stond. Meer algemeen biedt de collectie inzicht in de tijd en de cultuur waarin Van Eeden en zijn tijdgenoten leefden.
Inhoud en samenstelling
Zelf is Van Eeden bijna tastbaar aanwezig in de eigenhandige manuscripten van zijn literaire werk, in de dagboeken, de verslagen van zijn dromen, de schetsboeken met tekeningen, de foto’s die er van hem en zijn dierbaren bewaard gebleven zijn en de door hem verstuurde brieven. Niet minder geldt dit voor persoonlijke voorwerpen als de rozenkrans die aan het einde van zijn leven zijn overgang naar het katholicisme markeert.
Daarnaast is er een grote hoeveelheid brieven die Van Eeden ontving van zijn talrijke correspondenten. Onder hen bevinden zich uiteraard familieleden, maar tot de briefschrijvers behoren ook tal van grootheden uit binnen- en buitenland. De aanwezigheid van brieven van bijvoorbeeld Martin Buber, Sigmund Freud, Peter Kropotkin, Walther Rathenau, Rainer Maria Rilke, Upton Sinclair en Rabindranath Tagore illustreren de statuur van Van Eeden op het toneel van zijn tijd.
Van de sociaalmaatschappelijke initiatieven die Van Eeden lanceerde of ondersteunde, is met name de kolonie Walden goed gedocumenteerd. Ook is materiaal aanwezig van en met betrekking tot Van Eedens vader, de botanicus Frederik Willem van Eeden sr. Verder zijn twee deelcollecties opgenomen: het studiemateriaal van Van Eeden-kenner Karel van de Put en de collectie van Frederik Emons, secretaris van Van Eeden en administrator van Walden.
Herkomst en bewaarplaats
De kern van de collectie is afkomstig van de erven van Frederik van Eeden, die het materiaal in bruikleen gaven aan het Frederik van Eeden-Genootschap. De collectie werd aangevuld door schenkingen met materiaal dat zich buiten de familie bevond. In 1954 schonk de familie Van Eeden de collectie aan het genootschap.
Sinds 1935 bevindt de collectie zich als bruikleen in de Bibliotheek van de Universiteit van Amsterdam. In 2022 werd het bruikleen omgezet in een schenking. De collectie maakt tegenwoordig deel uit van het Allard Pierson, de erfgoedinstelling van de Universiteit van Amsterdam. Het Allard Pierson bevindt zich in het hart van Amsterdam, aan de Oude Turfmarkt 127-129. De collectie wordt daar bewaard in geklimatiseerde en beveiligde magazijnen.
In 1998-2000 is vrijwel de gehele collectie geconserveerd en op microfilm gezet in het kader van het landelijke conserveringsproject Metamorfoze. Een keuze uit de collectie van het Frederik van Eeden-Genootschap werd vervolgens afgebeeld en toegelicht in Het Geheugen van Nederland, het nationale programma voor de digitalisering van het Nederlands cultureel erfgoed.
Ordening en ontsluiting
De collectie kent vijf hoofdonderdelen:
- XXIV A: persoonlijke documenten van Van Eeden, waaronder zijn manuscripten;
- XXIV B: correspondentie van Van Eeden aan anderen;
- XXIV C: correspondentie van anderen aan hem;
- XXIV D: documentatie;
- XXIV E: iconografisch materiaal.
De brieven, ruim 13.000 stuks, zijn eind jaren tachtig op itemniveau beschreven in de online publiekscatalogus van de Universiteit van Amsterdam. Het overige materiaal is ontsloten door middel van een kaartcatalogus, die opgesteld staat in de Onderzoekzaal van het Allard Pierson. Een beschrijving van de collectie is beschikbaar op de website van het Allard Pierson. Deze beschrijving wordt binnenkort aangevuld met een inventaris.
Klaas van der Hoek
